Trends en ontwikkelingen
Werk en inkomen
We zien het afgelopen jaar een toenemende belasting bij de uitvoering van het onderdeel 'inkomen'. Dit komt enerzijds doordat we als gemeente zelf de eerste aanvragen levensonderhoud in behandeling nemen (voorheen was deze taak uitbesteed aan het Werkplein in Almelo), waarbij we ook een toenemende complexiteit zien. Daarnaast zien we dat onder de noemer 'bestaanszekerheid' meer aanvragen voor minimaregelingen worden afgehandeld, bijvoorbeeld regelingen voor energiekosten.
Ook bij het onderdeel 'werk' (de re-integratie) zien we een toenemende complexiteit: mensen hebben veelal een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Deze ontwikkeling past in het beeld dat we verwachtten sinds de invoering van de Participatiewet: we krijgen er als gemeente een nieuwe doelgroep bij, die voorheen onder de Wsw of Wajong zou vallen.
Dit vraagt in veel gevallen een intensievere aanpak en begeleiding, waarop we onze organisatie ook hebben aangepast, o.a. door de inzet van een accountmanager. We boeken hiermee ook resultaat: een grote groep mensen is met inzet van loonkostensubsidie (LKS) uitgestroomd naar regulier werk. De kandidaat is dan 'uit de uitkering' en vanuit de uitkeringsmiddelen (BUIG) betalen we LKS aan de werkgever. Het gaat inmiddels om meer dan 55 mensen, waarvan het overgrote deel volledig uit de uitkering is.
Een groter deel van ons bestand bestaat uit (oud) inburgeraars. Landelijk worden extra middelen beschikbaar gesteld om dit onbenutte arbeidspotentieel beter te benutten. Het blijft in de praktijk een uitdaging om hen toe te leiden naar betaald werk, onder andere vanwege beschikbaarheid van de kandidaat (met name tijdens de inburgering) en soms ook de beperkte bereidheid bij werkgevers om kansen te bieden aan deze groep.
Inburgering
In 2022 is de nieuwe Wet inburgering (Wi 2021) van kracht geworden; daarmee is de inkoop van cursussen en regie op de inburgeringstrajecten (weer) een taak van de gemeente geworden.
Door een aantal opeenvolgende jaren met een hoge taakstelling (huisvesting van statushouders) is het bestand inburgeraars snel opgelopen (onze raming was opbouw naar circa 60, we gaan op dit moment richting 80 trajecten). Als de uitstroom op gang komt (inburgeraars die hun traject hebben afgerond) zal de omvang van de groep 'actieve inburgeraars' stabiliseren.
Daarbij merken we op dat de nieuwe instroom onvoorspelbaar is, ook gelet op het landelijke beleid met betrekking tot asiel en migratie en de inburgering zelf.
Wsw en beschut werk, Ontplooj
Raamovereenkomst Ontplooj
De uitvoering van de Wsw en 'beschut werk' is in 2021 belegd bij Ontplooj; we zijn een raamovereenkomst aangegaan voor een periode van vijf jaar. In oktober 2026 loopt deze periode af en kan een nieuwe overeenkomst worden aangegaan. Eind 2024 heeft Almelo (eigenaar van de stichting Ontplooj) een evaluatie laten uitvoeren door bureau Berenschot. Op hoofdlijnen laat de evaluatie zien dat de doelen waarmee Ontplooj is opgericht geheel of in ieder geval gedeeltelijk zijn gerealiseerd; de kwaliteit van de dienstverlening wordt positief beoordeeld, de structuur is flexibel opgezet om mee te kunnen bewegen met de afbouw van de doelgroep Wsw (sinds 2015 is er geen nieuwe instroom meer) en instroom van de nieuwe doelgroep 'beschut werk' (een voorziening van de Participatiewet). De uitkomsten van de evaluatie zullen we betrekken bij de mogelijke verlenging van de afspraken (nieuwe raamovereenkomst) met Ontplooj.
Landelijke ontwikkelingen
Landelijk worden er extra middelen beschikbaar gesteld voor de versterking van de 'sociale infrastructuur' (de sociale ontwikkelbedrijven). Het gaat om een hogere begeleidingsvergoeding voor 'nieuw beschut'; een tekort op de financiering mag geen reden zijn om geen werkplek aan te bieden aan mensen die zijn aangewezen op een beschutte werkplek.
Daarnaast komt er extra geld (impulsbudget) om bepaalde functies binnen de sociale infrastructuur te versterken, zodat de sociale ontwikkelbedrijven niet onnodig ver worden afgebouwd. Deze extra middelen gaan naar de grootste gemeente van het samenwerkingsverband, in ons geval c.q. Almelo. In de loop van 2025 werken de gemeenten samen een plan uit voor de wijze waarop de extra middelen worden ingezet.
Tot slot heeft het Rijk aangegeven geld beschikbaar te willen stellen voor het realiseren van extra werkplekken binnen de sociale ontwikkelbedrijven; landelijk gaat het om 10.000 plekken, voor mensen die eigenlijk vallen onder de 'banenafspraak' maar, ondanks ondersteuning door de gemeente, geen reguliere werkplek kunnen krijgen.
Deze ontwikkelingen hangen samen met een verkenning die in 2023 is uitgevoerd door het ministerie van SZW (Verkenning: Uitvoeringsperspectieven voor een duurzame sociale infrastructuur) en een landelijk onderzoek van bureau Berenschot (Rapport Onderzoek infrastructuur sociaal ontwikkelbedrijven, juni 2023). In december 2023 is de TK geïnformeerd over de uitkomsten ervan en mogelijke oplossingsrichtingen (TK brief SZW, 21 december 2023, ref. 2023-0000595931).