Trends en ontwikkelingen
Maatschappelijke Agenda 2022-2026
De Maatschappelijke Agenda 2022-2026 is onze leidraad voor het beleid in het sociale domein. In 2022 is de Maatschappelijke Agenda uitgewerkt in een Uitvoeringsplan dat we jaarlijks actualiseren. We voeren de acties o.b.v. de Maatschappelijke Agenda als gemeente deels zelf uit, maar een groot deel van de uitvoering ligt ook bij maatschappelijke organisaties. Zij werken samen om zo goed mogelijk bij te dragen aan het welzijn van en de zorg voor onze inwoners.
Het overkoepelende doel van onze Maatschappelijke Agenda is om, ook op termijn, de ondersteuning van zorg voor onze inwoners kwalitatief goed én betaalbaar te houden. Dit is een grote uitdaging in een tijd van groeiende problematiek bij onze inwoners, personeelskrapte en inflatie. Toch zetten we ook in 2026 en verdere jaren in op goede zorg en meer preventie door het stimuleren van de eigen kracht van inwoners, waar nodig met ondersteuning van onze maatschappelijke organisaties.
Van zorg naar preventie
In landelijke akkoorden tussen rijk, gemeenten en zorgverzekeraars wordt ook steeds meer ingezet op de transformatie van zorg naar preventie. Dit gebeurt o.a. in het Integraal Zorgakkoord (IZA) met als onderdeel het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Het doel van deze akkoorden is om inwoners gezond en de zorg betaalbaar te houden, door in zorg en welzijn meer integraal en meer preventief te gaan werken. Deze beweging past één op één in de lijn die wij als gemeente Wierden al hadden ingezet met onze Maatschappelijke Agenda.
In het kader van het IZA moeten gemeenten bv. regionaal meer samenwerken met o.a. gezondheidszorg en zorgverzekeraars. De doelen die we daarbij nastreven en activiteiten die we daarvoor ondernemen liggen vast in het Regioplan Twente - Twentse Koers.
In samenhang met de regionale activiteiten voeren we sinds 2023 ook het lokale Plan van Aanpak GALA Gemeente Wierden uit. Dit plan is in september 2023 vastgesteld en goedgekeurd.
Inhoudelijk hebben gemeenten de opdracht om regionaal op basis van het IZA en lokaal op basis van het GALA te werken volgens het principe van Positieve Gezondheid, meer preventief te werken en minder geïndiceerde zorg in te zetten. Dit past dus goed bij de uitgangspunten en doelen van onze Maatschappelijke Agenda. Daarom doen we op basis van het IZA en het GALA geen hele nieuwe dingen, maar breiden we met IZA- en GALA-middelen activiteiten die we al uitvoerden uit en/of we intensiveren ze. De looptijd van het IZA en GALA is 2023 tot en met 2026.
Landelijk overleg Aanvullende Zorg en Welzijn Akkoord (AZWA)
In 2024 is landelijk het overleg gestart over het vervolg van dan wel de aanvulling op het IZA en het GALA. De gemeenten worden in dit overleg over het Aanvullend Zorg en Welzijn Akkoord (AZWA) vertegenwoordigd door de VNG. In november 2024 heeft de VNG besloten tijdelijk niet meer deel te nemen aan het landelijk overleg, omdat er volgens hen door het rijk niet wordt voldaan aan basisvoorwaarden van gemeenten. Dit gaat bv. over gelijkwaardigheid van gesprekspartners: er moet een verschuiving plaatsvinden van zorg naar het sociaal domein, maar tot eind 2024 konden gemeenten niet of nauwelijks meebeslissen over de wijze waarop dit gebeurt. Dit terwijl zij wel verantwoordelijk zijn voor het sociaal domein. En daarnaast wordt volgens de VNG niet voldaan aan de basisvoorwaarde voor gemeenten dat zij voldoende rijksmiddelen moeten krijgen om de groeiende opdracht in het sociaal domein te kunnen bekostigen. Eind 2024 zijn de partijen wel weer in gesprek gegaan, maar in de loop van 2025 moet blijken of er landelijk aan de door gemeenten gestelde basisvoorwaarden wordt voldaan. En wat dit voor de rijksmiddelen voor 2026 en verder betekent. De onzekerheid over het (structurele) budget voor het sociaal domein in 2026 en verder is daardoor groot.
Transformatieplannen IZA
Het rijk stimuleert de transitie naar minder zorg en meer preventie en welzijn dus o.a. door de inzet van het IZA en het GALA. Daarnaast is er voor gemeenten de mogelijkheid om onder het IZA samen met welzijns- en (gezondheids)zorgorganisaties transformatieplannen in te dienen bij zorgverzekeraars. Deze transformatieplannen moeten ook als doel hebben om het gebruik van zorg betaald uit de zorgverzekeringswet te verminderen door met nieuwe samenwerkingsverbanden en werkwijzen te komen. De rijksmiddelen die beschikbaar zijn voor de transformatieplannen zijn echter, net als de overige IZA- en GALA-middelen van tijdelijke aard.
De gemeente Wierden was begin 2025 lokaal en regionaal in gesprek over mogelijke deelname aan 3 transformatieplannen. Bij de totstandkoming van deze plannen zijn de gemeenten echter laat betrokken en er zijn bij gemeenten nog veel vragen over de gehanteerde tarieven, de tijdelijkheid van de middelen en de (financiële) risico's die gemeenten en welzijnsorganisaties lopen als doelen niet worden gehaald. Daarom hebben de Twentse gemeenten begin april 2025 besloten om niet deel te nemen aan één van deze plannen. In het voorjaar van 2025 vindt lokaal, regionaal en landelijk nog volop overleg plaats over de invulling, haalbaarheid en borging van de overige 2 transformatieplannen en de bijbehorende voorwaarden.
Kerntakendiscussie SamenTwente
Voor de taken van de GGD, Veilig Thuis Twente en OZJT (jeugdhulp) werken we in Twente samen binnen de gemeenschappelijke regeling SamenTwente. De GR SamenTwente ziet eenzelfde ontwikkeling als de individuele gemeenten, nl. dat de taken en daarmee de kosten toenemen, maar dat de inkomsten achterblijven. Daarom heeft het algemeen bestuur (AB) van SamenTwente in 2024 besloten om een kerntakendiscussie te voeren. Dit heeft in maart 2025 geleid tot besluitvorming door het AB SamenTwente
De besluitvorming van het AB SamenTwente n.a.v. de kerntakendiscussie leidt tot een verhoging van de structurele jaarlijkse bijdrage van de gemeente Wierden aan SamenTwente.
Dit wordt door SamenTwente financieel vertaald naar de begroting van SamenTwente voor 2026. Deze begroting zal volgens de gebruikelijke route aan de 14 Twentse gemeenteraden aangeboden worden voor een zienswijze. Daarna wordt de uitkomst van de besluitvorming dáár verwerkt in de begroting van Wierden voor 2026. Indien nodig kan de gemeente Wierden voor deze kostenstijging de reserve sociaal domein aanspreken.
De kerntakendiscussie is vooralsnog gevoerd op een aantal onderwerpen rond Veilig Thuis Twente, de GGD Twente en jeugd. In het vervolg op de kerntakendiscussie wordt de jeugd en jeugdzorg in breder perspectief én de efficiency van de regionale samenwerking nader onderzocht.
Geïndiceerde zorg en inkoop
In 2024 is de nieuwe inkoop huishoudelijke ondersteuning ingegaan en zijn de regionale aanbestedingen voor jeugdhulp en Wmo begeleiding individueel en dagbesteding afgerond. Deze hebben geleid tot nieuwe inkoop van de laatstgenoemde diensten per 1-1-2025.
In 2025 wordt verder gewerkt aan de implementatie van de nieuwe inkoop. Hierbij is afgesproken om vooralsnog de werkwijze t.a.v. de gezinshuizen uit 2024 voort te zetten, omdat hierbij nog nader overleg tussen de gemeenten en zorgaanbieders nodig is over de te hanteren voorwaarden.
Zoals eerder geconstateerd zien we in de gemeente Wierden, net als in andere gemeenten, de aantallen inwoners die zorg vragen en de complexiteit van de problematiek nog steeds toenemen.
Dit vraagt ook in 2026 en verder om een adequate lokale en regionale uitvoeringsorganisatie en stevige inzet van het voorveld om de eigen kracht en omgeving van onze inwoners te versterken.
Ook willen we nog meer preventief werken om waar mogelijk zwaardere problematiek te voorkomen.
Voor de huishoudelijke ondersteuning geldt op basis van landelijke regels nog steeds het abonnementstarief. Dit is voor veel inwoners relatief voordelig en heeft daarmee een aanzuigende werking. Het Rijk heeft al langere tijd een wetsvoorstel in voorbereiding om het abonnementstarief te vervangen door een inkomens- en vermogensafhankelijke bijdrage. De laatste stand van zaken (december 2024) is dat het Rijk het voornemen heeft om deze wetswijziging in te voeren per 1-1-2027. De verwachting is dat dit de vraag naar HO zal drukken en/of de inkomsten zal verhogen.
Vervolg rapport ouderenbeleid
Inleiding
Vanwege de ontwikkelingen in de (ouderen)zorg, zoals de toenemende vergrijzing, stijgende druk op ondersteuning vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en op mantelzorgers en personeelstekorten in het sociaal domein, wil de gemeente haar (oudere) inwoners zo goed mogelijk ondersteunen bij het zolang mogelijk zelfstandig blijven wonen en het bewustzijn over de toekomst vergroten.
Deze ontwikkeling is inhoudelijk en financieel van belang. Inhoudelijk omdat we vanuit positieve gezondheid inwoners willen ondersteunen om zo lang mogelijk zelfredzaam te zijn, omdat dit hun zelfstandigheid en welbevinden ten goede komt. Daarnaast is er een financieel belang, omdat we de kosten voor de maatwerkvoorziening Huishoudelijke Ondersteuning zien oplopen door een groeiend aantal gebruikers en stijgende tarieven.
In maart 2025 is een rapport uitgebracht met een volledig beeld van de activiteiten die de gemeente Wierden vanuit het ouderenbeleid biedt. Het college heeft ingestemd met de aanbevelingen en acties uit dit rapport.
Reablement
De eerste aanbeveling uit het rapport is het inzetten op het versterken van de lichamelijke conditie van de inwoners, door een vorm van reablement, bij voorkeur door de inzet van lokale fysio- en/of ergotherapeuten.
Een eerste gesprek over een vorm van reablement heeft op 20 maart 2025 plaatsgevonden. Een kerngroep, vooralsnog bestaande uit een vertegenwoordiging van fysiotherapeuten, ergotherapeuten en de gemeente, zal de mogelijkheden verkennen, in gesprek gaan met andere organisaties in de gemeente en met voorstellen voor een aanpak komen. Dit kan resulteren in een pilot. Voor deze verkenningsfase wordt gebruik gemaakt van de middelen die in 2025 beschikbaar zijn gesteld voor de “pilot onafhankelijke coach/reablement”. Wanneer er een pilot start, is het mogelijk dat er aanvullende financiële middelen nodig zijn.
Verkenning wasservice
De tweede aanbeveling uit het rapport is het verkennen of een wasservice rendabel is voor de gemeente Wierden en, als dit het geval is, een wasservice implementeren.
We verkennen de mogelijkheid voor een centrale wasservice, zodat de wasverzorging niet meer geboden hoeft te worden vanuit de maatwerkvoorziening Huishoudelijke Ondersteuning. Het is financieel van belang de Huishoudelijke Ondersteuning toekomstbestendig in te richten zodat de kosten daarvoor beheersbaar worden. In de verkenningsfase brengen we in beeld welke wensen we hebben, welke eisen we stellen aan een wasservice en ten slotte hoe we deze in de markt willen zetten.
Voor de verkenningsfase zijn vooralsnog geen financiële middelen nodig. Mocht de verkenning leiden tot het implementeren van een wasservice dan zullen de kosten hiervoor wellicht (grotendeels) worden gedekt vanuit het Wmo budget voor de maatwerkvoorziening Huishoudelijke Ondersteuning.
Taalpunt
In de gemeente Wierden is 9% van de volwassen inwoners laaggeletterd. Iemand die laaggeletterd is heeft moeite met lezen, schrijven en/of rekenen. De gemeente Wierden heeft een taalpunt waar mensen die de Nederlandse taal niet machtig (genoeg) zijn ondersteuning kunnen krijgen van een taalmaatje van De Welle. Het taalmaatje is een geschoolde vrijwilliger die iemand kan helpen met zijn of haar doelen. Bijvoorbeeld een boek voorlezen aan een kleinkind, een treinticket kunnen kopen of het invullen van een formulier. De afgelopen jaren is gebleken dat er meer vraag is naar taalmaatjes dan aanbod. Niet iedereen met een hulpvraag kan geholpen worden. Daarnaast wordt niet iedere volwassene met laaggeletterdheid bereikt. Met name de autochtone Nederlander (NT1) is moeilijk te bereiken. Onderzocht wordt of het taalpunt ontwikkeld kan worden naar een (digi)taalhuis. Een (digi)taalhuis is uitgebreider dan het taalpunt. Zo heeft een (digi)taalhuis een fysieke plek en een taalhuiscoördinator. Hij of zij verbindt partners in het (lokale) netwerk. De taalhuiscoördinator organiseert, faciliteert en ondersteunt de activiteiten voor het taalhuis. Ondersteuning bij digitale vaardigheden kan ook behoren tot het (digi)taalhuis. Er is op dit moment nog onduidelijk hoe dit in de gemeente Wierden het beste vorm gegeven kan gaan worden en welke middelen hiervoor nodig zijn.